Zabieg polega na przyłożeniu do stawu pacjenta siły (impulsu) o bardzo małej amplitudzie, lecz dużej szybkości w ściśle określonym kierunku, która prowadzi do słyszalnego „kliknięcia” oraz odruchowego zmniejszenia spazmu mięśniowego w obrębie stawu oraz tkankach powiązanych z nim neurologicznie.
Techniki manipulacyjne określane są mianem HVLA, co oznacza High Velocity Low Amplitude (Dużej Prędkości Niskiej Amplitudzie). Wykorzystywane są w wielu koncepcjach medycyny manualnej, w tym osteopatii, chiropraktyce i wielu metodach terapii manualnej. Same techniki w większości rodzą dwa skrajne odczucia – ulgi lub strachu. Wiąże się to najczęściej ze słyszalnym podczas ich wykonywania „kliknięciem”, pochodzącym najprawdopodobniej z przestrzeni stawowej.
Kręgi połączone są dwoma rodzajami stawów – międzytrzonowym (czyli krążkiem stawowym) oraz międzywyrostkowym. Manipulacje wykonuje się głównie (w przypadku technik krótkodźwigniowych tylko) na stawach międzywyrostkowych. Zabieg HVLA mówiąc w przenośni „przekracza” specyficzną dla każdego stawu barierę, którą wcześniej zbudował terapeuta.
Tworzenie bariery manipulacyjnej polega na wprowadzaniu określonej liczby komponent ruchowych, które stopniowo zmniejszają ruchomość stawu i wywołują specyficzny rodzaj napięcia, który ostatecznie zostaje rozprężony poprzez impuls końcowy.
Należy zaznaczyć, iż techniki manipulacyjne nie mają na celu przekraczania fizjologicznego zakresu ruchomości, gdyż powodowałoby to mniejsze lub większe uszkodzenia włókien torebki stawowej, a nawet więzadeł, a to powodowałoby silne dolegliwości bólowe przy samym zabiegu oraz pozabiegowo. Podrażnienie pozabiegowe wiąże się z niewłaściwie wykonanym zabiegiem pod względem technicznym, jak i błędnie podjętej decyzji o wykonaniu manipulacji na danym stawie.
Bariera manipulacyjna jest więc wytworzonym przez określone ustawienie stawu oporem, nie wynikającym z naprężenia okołostawowej tkanki łącznej (torebki stawowej, więzadeł, powięzi). Charakterystycznym dla technik krótkodźiwgniowych jest jakość budowanej bariery, która w przeciwieństwie do technik jedno-, dwu-, czy trój-dźwigniowych jest bardziej chrupka i stawiająca mniejszy opór. Generowane w trakcie budowania bariery zmiany ciśnienia śródstawowego powodują powstawanie sił hydrostatycznych (płynowych), które w chwili osiągnięcia bariery dają wrażenie „chrupkości”. Przekroczenie bariery w technikach krótkodźwigniowych nie wymaga dużej siły – często wystarczy głębszy wdech pacjenta lub bardzo krótki i lekki impuls terapeuty.
Istnieje kilka hipotez podejmujących zagadnienie wpływu technik HVLA. Poniżej przedstawiamy kilka najpopularniejszych:
